Reeks #blogs over #hoogbegaafdheid en #werk
In een aantal blogs ben ik dieper ingegaan op hoogbegaafdheid en werk. Waar lopen mijn vaak begaafde en sensitieve klanten tegenaan, zonder een definitie te geven van hoogbegaafdheid. Dat is het (lastige) thema van dit blog! Voor mij ligt de kern in de overexcitabilities van Dabrowski. Willem Kuipers noemt het ‘extra ontvankelijk’. De vertaling ‘superstimulatie’ van Maggie Brown klinkt ook beter dan het 'over'(excitabilities). Hoogbegaafden zijn in aanleg intens, hebben van alles 'té', en krijgen dat tot vervelends toe te horen. Hoogbegaafden zijn echt niet zo heel veel anders dan anderen, alleen intenser, een soort uitvergroting van wat in ons allemaal aanwezig is.
Voor iemand die regelmatig loopt te beweren dat ze niet van 'hokjes' houdt en de nadelen die daaraan kleven graag beschrijft, laat ik toch ook een hele andere kant zien. Maar ja, daar houd ik ook van, de andere kant belichten, de tinten grijs benoemen tussen het zwart en het wit. Het grote nadeel is dat je jezelf vast kunt zetten als je in zo'n 'hokje' zit. Zo ben ik nu eenmaal. Aan de andere kant kan het jou als hoogbegaafd of hoog-sensitief mens juist ook veel duidelijkheid verschaffen.
Niemand omschrijft dat beter dan Paula Prober. Haar boek, Your Rainforest Mind: A Guide to the Well-Being of Gifted Adults and Youth is zeker een aanrader. Zij schrijft:"Knowing that you are gifted, matters. It will explain what might otherwise create confusion, self-doubt, anxiety, depression, angst, or despair. It will allow you to blossom into the best human that you can be." Grip krijgen, jezelf begrijpen en begrip hebben voor jouw eigenheid vraagt soms om (tijdelijke) hokjes.
Uitdaging: Omdat hoogbegaafdheid dus per definitie extra en 'té' is, zal dit vaak al op jonge leeftijd tot irritatie en onbegrip in de omgeving leiden. Jacobsen (1999) benoemt in haar boek 'The Gifted Adult A Revolutionary Guide for Liberating Everyday Genius' een top 10 verwijten die allemaal de bedoeling hebben om een hoogbegaafde weer in het gareel te krijgen. De uitdaging zit 'm los van de nodige zelfkennis opdoen en jezelf begrijpen, op de eerste plaats in het verwerken van deze pijnlijke confrontaties. Het loslaten van het schuldgevoel, de schaamte en frustratie, waarna het mogelijk wordt om de kwaliteiten weer te zien die hieronder schuil gaan, deze in jezelf te waarderen en te benoemen.
"Moet het allemaal zo snel?" Ja, dit is mijn normale tempo. Ik kan en wil mij niet tot één richting beperken, dat werkt niet voor mij. Ik heb nu eenmaal een brede interesse en zie het geheel en de verbanden. "Maak je niet zo veel zorgen!" Ik voel me al snel heel diep betrokken en moreel aangesproken. "Wees niet zo veeleisend!" Ik voel vooral sterk wat ik wil. Ik ben inderdaad gedreven. Ik heb een sterke focus en veel te doen dat voor mij van betekenis is.
Overexcitabilities
Uit de verschillende theorieën over hoogbegaafdheid komt naar voren dat hoogbegaafden hoog-sensitieve, intens levende mensen zijn. Hoogbegaafdheid beperkt zich niet tot het hoofd. Het duidt op verhoogde gevoeligheid, intensiteit door een gevoeliger zenuwstelsel dat vooral op drie gebieden zeer sterk aanwezig is. De grote drie; extra ontvankelijkheid op het gebied van intelligentie, creativiteit en emotie: deze drie geven richting aan autonomie, de drive en de motivatie voor ontwikkeling.
Linda Silverman spreekt van begaafdheid als: “een geavanceerd vermogen om betekenis te scheppen, met inbegrip van de capaciteit om abstract te denken en emotioneel te reageren op abstracte concepten die gebruikt worden bij de interpretatie van ervaringsfenomenen. Hoogbegaafdheid dringt door tot de intellectuele, sociale en emotionele realiteit van de gehele mens.“ (Silverman, 1998). Hiermee heeft zij, in het boek Roeper Review uit 1998, als één van de eerste wetenschappers een definitie van hoogbegaafdheid omschreven die verder gaat dan het intelligentiequotiënt. Door deze omschrijving is er steeds meer aandacht voor het verband tussen de overexcitabilities en hoogbegaafdheid.
De persoonlijkheidstheorie, de Theory of Positive Disintegration (1964) van de Poolse psychiater en psycholoog Dabrowski laat vijf overexcitabilities zien:
Psychomotorisch: Je hebt enorm veel energie. Je houdt van bewegen en houdt van actieve spelletjes. Je praat veel en snel en je kan moeilijk stil zitten. Je bijt op je nagels.
Sensueel, zintuigelijk: Je raakt graag dingen aan. Je houdt van eten. Je houdt van muziek en geniet van een zonsondergang. Je houdt van winkelen en je haat de labels in je kleding.
Emotioneel: Je geeft veel om andere mensen en je houdt van dieren. Je bent erg gevoelig. Je doet je best en wilt de beste zijn. Je raakt makkelijk gefrustreerd en je bent verlegen en soms nerveus.
Intellectueel: Je bent erg nieuwsgierig en je houdt van lezen. Je houdt van leren, een leven lang. Je wil dat alles eerlijk verloopt. Je kunt jezelf lang concentreren. Je wil altijd gelijk hebben.
Verbeelding: Je kunt dingen levendig verbeelden. Je hebt geweldig gevoel voor humor. Je vindt graag dingen uit. Je hebt veel fantasie en gebruikt poëtische taal. Je piekert veel.
Door Piechowski (1979) wordt beargumenteerd dat de overexcitabilities een betere voorspeller van hoogbegaafdheid zouden zijn dan andere testmethoden, zoals een IQ-test (Winkler en Voight, 2016). Uit verschillende onderzoeken blijkt dat de OE’s inderdaad een verband hebben met hoogbegaafdheid. Nog steeds wordt er in de praktijk jammer genoeg vooral waarde gehecht aan een IQ-test. Die biedt niet veel ruimte voor de definitie van Silverman die veel meer uitgaat van het 'zijn' en de betekenis van hoogbegaafdheid.
De enorme energie, jouw intensiteit, je humor, enorme nieuwsgierigheid en de gevoeligheid voor de emoties van anderen betekenen voor jou vast meer en zeggen meer over jou als persoon dan een score boven de 130. Hoe hoogbegaafdheid gezien wordt door de wereld heeft een dramatische impact op het 'zelf'. Begaafd wordt steeds vaker vervangen door talent. "Wanneer we kijken naar talenten in plaats van begaafdheid, is de focus op wat individuen kunnen doen in plaats van wie ze zijn in hun totaliteit. Dit perspectief vermindert ons vermogen om de dynamische innerlijke ervaring van het begaafde 'zelf' te begrijpen," waarschuwt Silverman.
Uitdaging: 'Hokjes' kunnen dus veel inzicht verschaffen en jouw bewustzijn vergroten. Ze moeten alleen niet te beperkt zijn en gevuld met vooroordelen, maar juist ruimte bieden aan diversiteit, context en groei. Zo krijg je steeds meer inzicht in je eigen praktische handleiding en ben je steeds meer in staat om tegemoet te komen aan je eigen behoeften. De behoefte aan beweging en spontane acties. Het opbloeien in een omgeving waarin je schoonheid ervaart. Ruimte voor jouw innovatieve ideeën creëren. Tijdig reageren op de signalen van je lijf en ruimte nemen om te ontspannen, even iets doen waardoor je uit je hoofd en in je lijf komt.
Ben je benieuwd naar jouw overexcitabilities? Je vindt hier de vertaling van de Overexcitability Questionnaire-Two. Vul deze in en ontdek jouw scores.
Behoeften en werk
Als we deze behoeften naast de kenmerken van een gunstige organisatie leggen dan komen we tot de volgende gunstige organisatiekenmerken; flexibiliteit en belang hechten aan ontplooiing en behoeften van medewerkers. Een ruimte met voldoende rust helpt hoogbegaafde werknemers om met plezier productief te kunnen blijven werken. De leidinggevende biedt ruimte en erkenning aan de 'eigenheid' van de hoogbegaafde, zoals vrijlaten in aanpak, gebruikmaken van de talenten. De leidinggevende biedt structuur waarin duidelijke kaders gesteld worden aan de behoefte aan autonomie en waarin resultaatafspraken worden gemaakt in het belang van de organisatie.
De werknemer krijgt vertrouwen, het klimaat motiveert, delegeert en geeft credits voor het aandeel in successen. Een leidinggevende is stimulerend wanneer deze mensgericht is, interesse heeft in mensen, toegankelijk, respectvol, open en eerlijk is en betrokken bij de mensen en het werk, empathisch en rechtvaardig en tevens taakgericht, visionair en resultaatgericht is. Er is een duidelijke relatie aangetoond tussen bevlogenheid enerzijds en welzijn, werkprestaties en duurzame inzetbaarheid anderzijds (Employee Engagement, 2014). Hoogbegaafden kunnen hun bevlogenheid effectief inzetten wanneer zij op een plek zitten waar zij hun talenten ten volle kunnen gebruiken.
Uitdaging: Ervaringen waarbij jij je goed voelde geven je informatie over jouw behoeften, en zicht op de elementen die voor jou positief bijdragen aan een functie. Onderzoek de rode draad, welke kenmerken hebben een positieve werkervaring? Neem een situatie waarin je gelukkig was, je het gevoel had dat je tot je recht kwam, misschien zelfs wel een flow-ervaring. Wat deed je? Wat was het onderwerp, het soort taak waar je mee bezig was? Wat was de context, wie waren er bij betrokken? Wat was jouw rol of inbreng? Welke elementen gekoppeld aan jouw OE's zijn belangrijk in deze positieve ervaring?
Wil je positieve en negatieve ervaringen verder onderzoeken en zoek je daar begeleiding bij om tot meer diepgang te komen, maak dan eens een afspraak voor een inzichtgevend gesprek. Of misschien wil je wel weten wat maakt dat jij je op een bepaalde wijze verbindt aan werk met behulp van de Zelfverbinder?
Een 'hokje' is natuurlijk per definitie iets tijdelijks en vaak ook contextgebonden. Om dat maar meteen aan de OE's te verbinden. Een aantal jaren geleden vulde ik deze vragenlijst ook in en scoorde ik op psychomotorisch veel lager. Ik zat blijkbaar nog vast in de afwijzing of onveiligheid die ik als kind ervaren heb op dit punt. Die energie, het rennen, altijd bewegen. Het is natuurlijk ook één van de opvallendste en lastigste OE's voor de omgeving. Nu ervaar ik weer de voordelen en zit ik ook weer een stuk lekkerder en authentieker in mijn vel. Door het steeds bewuster aangaan van relaties met mensen die een vergelijkbaar energieniveau hebben (genieten!) is er veel veranderd.
Meer werktips in de Leaflet van het IHBV!
Misschien wel de ultieme uitdaging wordt door Rianne van de Ven beschreven in haar blog: Een Ander Woord Voor Hoogbegaafdheid? De uitdaging om jezelf ook echt hoogbegaafd te noemen.
Bron:
https://rainforestmind.wordpress.com/2018/06/06/so-youre-gifted-who-cares-and-why-does-it-matter/#comments
http://www.positivedisintegration.com/Silverman1998c.pdf
Boeken:
Mary-Elaine Jacobsen: The Gifted Adult: A Revolutionary Guide for Liberating Everyday Genius
Willen Kuipers: Verleid jezelf tot excellentie! Gereedschap voor extra intelligente mensen
Hoogbegaafde volwassenen, zet je gaven intelligent en positief in van oa. Noks Nauta en Rianne van de Ven
Online programma's
Download de 'Spaces' app van Wix en meld je aan bij “Talenteer Jezelf”. Zo blijf je op de hoogte en heb je makkelijk toegang tot de online programma's. Je kunt de online challenges ook op de website vinden.