Afgewezen, en dan?

Je schreef een sterke sollicitatie. Je bracht eigenheid, visie en betrokkenheid in het gesprek. En toch: “We hebben gekozen voor een andere kandidaat.”

Het doet pijn. Misschien word je boos, voel je je klein, trek je je terug of denk je: “Ik ben weer te ........ (vul maar in) geweest.”

Solliciteren is meer dan een proces: het is vaak ook een diepe behoefte aan erkenning voor wie je bent en wat je bijdraagt. Daarom kan afwijzing extra hard binnenkomen.

Wat gebeurt er bij afwijzing?

Bij afwijzing komen vaak twee belangrijke behoeften onder druk te staan:

• Verbinding: je wil gezien en geaccepteerd worden

• Zelfwaardering: je wil ervaren dat je ertoe doet, dat je competent en waardevol bent.

Als deze behoeften worden geraakt, reageer je instinctief. En dat gedrag is meestal niet rationeel, maar emotioneel gedreven:

• Je vecht: “Ze snappen me gewoon niet.”

• Je vlucht: “Laat ook maar, ik ga voorlopig niks meer proberen.”

• Je bevriest: “Ik weet niet meer wat ik moet doen.”

• Je verstopt: “Ik doe alsof het me niets doet. Wat had ik ook verwacht.”

Vooral bij mensen die intens voelen én denken kan deze mix van emoties verlammend zijn. Niets mis met dat gedrag! Het is een manier om jezelf overeind te houden.

De Waarderingstheorie: wat raakt het?

Volgens Hermans is gedrag vaak gericht op het behouden of herstellen van zelfwaardering. We willen gezien worden, niet alleen als functioneel competent mens, maar als uniek individu. En bij een sollicitatie zet je jezelf letterlijk in een kwetsbare positie.

De afwijzing die volgt is niet alleen “je krijgt deze baan niet”. Het is kan voelen als “jij bent niet goed genoeg”. Dan is het logisch dat er een beschermingsmechanisme op gang komt.

Niet elk gedrag is effectief, maar elk gedrag is begrijpelijk als je kijkt naar de waardigheid die het probeert te behouden.

De Zelfkennismethode en Dialogisch zelf: Wie spreekt er in jou?

In ons veelstemmig innerlijk theater kunnen bij afwijzing bijvoorbeeld deze stemmen reageren:

• De kritische ik: “Je had dit beter moeten voorbereiden.”

• De gekwetste ik: “Ik voel me afgewezen, weer niet begrepen.”

• De rebelse ik: “Laat ze maar, ik pas toch niet in hun systeem.”

• De wijze ik: “Wat kan ik leren van deze ervaring?”

Je gedrag wordt vaak bepaald door welke stem op dat moment het hardst klinkt. Maar het wordt pas constructief als je deze stemmen in dialoog brengt.

Oefening:

1. Schrijf de gedachte of emotie op na de afwijzing.

2. Vraag jezelf: Wie in mij zegt dit?

3. Laat een andere innerlijke stem reageren.

4. Zoek naar evenwicht tussen erkenning en perspectief.

 Afwijzing als ingang tot zelfinzicht

 1.Herken je patroon

 Hoe reageer jij standaard op afwijzing?

• Trek je je terug?

• Ga je over-analyseren?

• Word je boos op jezelf of de ander?

Welke behoefte zit daaronder? (Erkenning, veiligheid, duidelijkheid?)

 2. Voer een innerlijk gesprek

 Benoem de ‘stemmen’ en geef ze de ruimte.

“Mijn kritische ik zegt dat ik het beter had moeten doen. Maar mijn vermoeide ik wil even rust. Mijn empathische ik zegt: je hebt het goed geprobeerd.”

3. Herschrijf je verhaal vanuit waardering

Je eigen gedrag te herwaarderen:

• Wat probeer ik eigenlijk te beschermen?

• Welke waarde ligt onder mijn gedrag?

• Hoe kan ik mezelf daarin erkennen, ook als het resultaat tegenvalt?

 Voorbeeld:

“Ik baal dat ik zo heftig reageer en aan mezelf twijfel. Maar dat komt omdat ik écht geloof in mijn ideeën en iets wil bereiken. Dat zegt iets over mijn betrokkenheid, niet over mijn onvermogen.”

4. Opnieuw solliciteren

Afwijzing betekent niet dat jij ‘fout’ bent. Het betekent dat het niet daar was. Het was niet passend. Maak een lijstje van plekken, mensen of projecten waar je wél ruimte voelde en bij je paste. Waar zit het verschil?

Niet fout, maar waardevol

Afwijzing voelt alsof je jezelf moet veranderen of aanpassen. Maar je hoeft jezelf niet te corrigeren. Je gedrag vertelt je iets. Niet over je tekort, maar over je waarde.

“Ieder mens wil verschijnen als een waardevol persoon.” Willem Frederik Hermans

En dat wil jij ook. Laat afwijzing niet het einde zijn van dat verhaal, maar het begin van een diepere ontmoeting met jezelf.

Waarom solliciteren geen goede context is voor zelfreflectie

 Na een afwijzing is de verleiding groot om jezelf te gaan analyseren:

“Had ik dit anders moeten zeggen?”

“Was ik te veel? Te kritisch? Te onzeker?”

Maar solliciteren is geen eerlijk podium voor diepe zelfreflectie.

1. Je staat onder spanning. Je wil het goed doen, erkend worden, voldoen. Je brein staat in ‘presteren’ in plaats van ‘reflecteren’.

2. Je kent de context niet. Achter een beslissing zitten factoren die jij niet kunt zien of beïnvloeden:

   • Interne voorkeuren

   • Politiek of budget

   • Culturele fit of teamdynamiek

   • Ze zochten ‘iemand anders dan jij’, zonder dat dat betekent dat jij tekortschiet.

3. De feedback is meestal beperkt of oppervlakkig. Je krijgt zelden het hele verhaal, dus laat dat ook geen invloed op je zelfbeeld hebben.

De neiging naar perfectionisme en over-analyse, aan jezelf twijfelen na een afwijzing is begrijpelijk, maar niet helpend en bijna altijd onterecht.

Alleen je profiel past op dit moment niet in hún plaatje. Dat maakt jou niet minder waardevol. Solliciteren is een vorm van matchen, niet van meten.

Bepaal zelf je waarde

Als jij je zelfwaarde laat afhangen van het oordeel van een sollicitatiecommissie, geef je de regie uit handen. Draai het om:

Reflectie:

• Wat vind ik waardevol in wat ik breng?

• Schrijf voor jezelf drie kwaliteiten op die onveranderd waar zijn, óók na deze afwijzing.

• Waar heb ik zelf gezien dat ik impact maak?

Gebruik dát als uitgangspunt voor je volgende stappen.

Je waarde staat niet op het spel.

Een sollicitatie is geen moreel oordeel. Geen meting van jouw zijn. Geen referendum over je bestaansrecht. Het is een poging tot aansluiting, matching en soms klopt het gewoon niet.

Vanuit dát bewustzijn kun je verder bouwen, zonder maskers met mildheid naar jezelf.

En misschien weer met wat meer zelfkennis.

Extra verdieping

Wat voegt Covey toe?

Stephen R. Covey, bekend van The 7 Habits of Highly Effective People, legt nadruk op proactiviteit en innerlijke autonomie. Zijn eerste gewoonte “Be Proactive” betekent dat jij altijd een keuze hebt hoe je reageert op wat er met je gebeurt, ook bij afwijzing.

Hij maakt onderscheid tussen:

• Stimulus (de afwijzing)

• Respons (jouw reactie)

• Keuzevrijheid daartussenin (jouw menselijke vermogen tot reflectie en richting)

“Tussen stimulus en respons ligt onze grootste kracht: het vermogen om te kiezen.”

Na een afwijzing kun je kiezen: laat ik deze gebeurtenis mijn identiteit kleuren of gebruik ik dit moment om trouw te blijven aan mijn waarden en doelen?

Voor mensen die zich vaak diep identificeren met hun werk en overtuigingen, is dit onderscheid bevrijdend: je bént niet afgewezen, je kréég een afwijzing. Dat is een belangrijk verschil.

Ethan Kross: emotionele pijn is echt pijn

Neurowetenschapper Ethan Kross liet via onderzoek zien dat sociale afwijzing dezelfde hersengebieden activeert als fysieke pijn. Afwijzing voelt niet alleen rot, het is neurologisch belastend. Je reactie is dus volkomen menselijk. Je verdriet en teleurstelling mogen er zijn.

Wees mild voor jezelf. Je brein beschouwt afwijzing als existentieel gevaar. Logisch dat je systeem overschakelt op bescherming (vlucht, vecht, bevries).

Kristin Neff: zelfcompassie als buffer

Psycholoog Kristin Neff ontwikkelde het concept self-compassion (zelfcompassie), dat drie pijlers kent:

• Vriendelijkheid voor jezelf

• Gedeeld mens-zijn (je bent niet alleen)

• Mindfulness (zonder oordeel aanwezig zijn bij je ervaring)

Bij afwijzing helpt dit om niet in zelfkritiek te schieten, maar jezelf te ondersteunen zoals je een goede vriend zou doen.

 “Wat zou ik tegen een goede vriend zeggen die dit meemaakte?”

“Wat heb ík nu nodig?”

Carol Dweck – Growth mindset

Volgens Dweck is falen of afwijzing geen definitief oordeel, maar een momentopname in een leerproces.

Een fixed mindset zegt: “Ik ben niet goed genoeg.”

Een growth mindset zegt: “Ik ben nog niet waar ik wil zijn.”

• Wat leer ik over mezelf, mijn presentatie of de context?

• Wat probeer ik volgende keer anders, niet omdat ik ‘fout’ was, maar omdat ik wil groeien?

Samenvattend

Naam	Inzicht	Toepassing
Stephen Covey	Tussen stimulus en respons ligt keuzevrijheid	Jij kiest hoe je betekenis geeft aan de afwijzing
Ethan Kross	Afwijzing activeert hetzelfde brein als fysieke pijn	Wees mild: je pijn is legitiem, niet overdreven
Kristin Neff	Zelfcompassie beschermt bij falen en afwijzing	Behandel jezelf als een goede vriend
Carol Dweck	Growth mindset maakt van afwijzing een leermoment	Zie jezelf als iemand in ontwikkeling, niet beoordeeld

leesvoer

• Hubert Hermans – De dialogische zelftheorie

  Over het veelstemmige karakter van het zelf en de kracht van innerlijke dialoog.

• Hubert Hermans – Waarderingstheorie

  Over hoe gedrag verbonden is aan zelfwaardering en de behoefte gezien te worden als waardevol mens.

• Brené Brown – De kracht van kwetsbaarheid

• Edith Eger - De Keuze

  Over omgaan met afwijzing, schaamte en het lef om jezelf te laten zien.

• Dan Siegel – Mindsight

  Over hoe je jezelf en je reacties beter leert begrijpen vanuit het brein en emotionele regulatie.

---

Online programma's

Download de 'Spaces' app van Wix en meld je aan bij “Talenteer Jezelf”. Zo blijf je op de hoogte en heb je makkelijk toegang tot de online programma's. Je kunt de online challenges ook op de website vinden.