In de visie van de Duitse filosoof Wilhelm Schmid kent de mensheid twee polen. Levenskunst als de kunst van het evenwicht tussen angst en onverschrokkenheid, bestendigheid en beweeglijkheid, genoegen en pijn, alleen zijn en samen zijn, vrede en oorlog, ik en de ander, succes en falen, moeten en genieten, macht en machteloosheid, zin en zinloosheid, en nog zoveel meer. De zoektocht naar dat evenwicht onthult een levensweg die als een vervulling kan worden ervaren.
Levenskunst als filosofie van leven is een eeuwenoude traditie die zoekt naar antwoorden op de vraag: ‘hoe te leven’. Denken en kritische reflectie - voelen en willen – verlangen – oefenen en waarderen, vormen samen een persoonlijke zoektocht. De levenskunstenaar wil 'iets' bereiken met haar of zijn leven. De vraag is wat en hoe? Welke deel van je leven verdient aandacht? Hoe pak je dat aan?
'Er zit harmonie in tegengestelde spanning,
zoals het geval is met de boog en de lier’
~ Heraclites ~
Het geluk van de volheid
Wilhelm Schmid pleit in het voorwoord van zijn boek ‘Het volle leven, 100 fragmenten over geluk’ - voor het uitroepen van ‘De eeuw van het zwijgen over geluk’. In plaats van de gelukshysterie zou er dan voldoende tijd vrijkomen om rustig na te denken over de vraag wat ‘geluk’ eigenlijk inhoudt. De jacht op geluk gaat door. Het enige dat overblijft is om naast de moderne geluksbeloftes nog een ander, fragmentarisch geluk in het spel te brengen. Geen van de vertrouwde typen van geluk mag daarbij buiten beschouwing blijven. Verder speelt het toevalsgeluk een rol. Ook als het niet beschikbaar is, maakt het toch wat uit of dat geluk op een houding stuit van openheid of geslotenheid. Van belang is tevens het feelgood-geluk, dat in deze moderne tijd bijna het hele begrip geluk definieert; mensen weten waar, met wie en hoe ze het kunnen vinden, maar het blijft gebonden aan afzonderlijke mooie momenten, en laat zich niet bestendigen. En daarom moeten we het hier vooral over de derde vorm van geluk hebben: het geluk van de volheid, over het allesomvattende geluk, waaraan de ervaring van de totale volheid van het leven te danken is.
Behoeft dit geluk, de fragmenten waar het hier om gaat, een verklaring? Het omvat het leven met al zijn tegenstrijdigheden. Geen mens kan over de totale volheid van het leven beschikken. Voor de individuele mens blijven er fragmenten van die volheid over, stukken van geluk. Romantici als Novalis en Friedrich Schlegel waren ervan overtuigd dat je alleen op fragmenten van het leven de hand kon leggen, en daarom cultiveerden ze een kunst van het fragment. Fragmenten, zo wisten ze, bieden geen ultieme waarheden, maar zijn voorlopige indicaties. Ze laten vragen open, en geven voorlopige antwoorden. Tegenspraken en onverenigbare zaken co-existeren er moeiteloos. Er komt een mens-zijn in tot uitdrukking dat zichzelf als fragmentarisch ervaart. De polariteit van het leven, die in elk fragment voelbaar is, gefascineerd door de opening in de eindigheid naar het oneindige waar elk fragment naar verwijst. Zo biedt de levenskunst je steeds weer een fragment, een thema om te onderzoeken. Waarbij heel af en toe een evenwicht zicht onthult dat als vervulling van de volledigheid kan worden ervaren.
Geluk is evenwicht
Geluk is geen kwestie van succes, maar van evenwicht. Iets om te onderhouden.
“Geluk is niet zozeer een kwestie van geluk hebben, als wel van je evenwicht bewaren in tijden van geluk én van ongeluk, bij winst én bij verlies.” ‘Wegwijzers naar een hemel op aarde’ is het boek van René Diekstra: ‘Leven, ‘zegt hij, ‘is voor mij in zekeren zin als het bewonen van een huis met vijf kamers. Een werkkamer, een relatiekamer, een gezondheidskamer, een vrije tijdskamer en een spirituele of zingevingskamer. Op gelukkige, maar ook op de meest vreselijke dagen probeer ik in ieder van de kamers tijd door te brengen. Ook al is het maar even. Maar op de langere termijn probeer ik mijn tijd, aandacht en energie zo evenwichtig mogelijk over alle vijf te verdelen.
Geluk is evenwicht.” Geluk is geen kwestie van succes, maar van evenwicht. Natuurlijk wil ik wel succes, maar alleen met behoud van mijn innerlijke evenwicht. En dat kan ik alleen als ik mijn innerlijke huis goed onderhoud. Dat onderhoud kan niemand anders voor me doen, dat moet ik zelf doen. En dat is maar goed ook. Want heel veel ongeluk in deze wereld is het gevolg van het feit dat de ene mens de andere mens zijn geluk wil opdringen. Laat ik niet dezelfde fout maken. ‘Voor mij persoonlijk geldt dat geluk in belangrijke mate een kwestie van zelfonderhoud is.’
Uit je evenwicht zijn?
Ben je dan ongelukkig als je uit evenwicht bent? Wat is dat dan? Heeft het te maken met draagkracht en draaglast? Wat is uit balans zijn?
Guus Kuijer schrijft in zijn boek ‘Hoe word ik gelukkig’: ”Ik lees hier en daar dat de mens ín balans’ moet zijn. Wat wordt daarmee bedoeld? Is een rivier die van een berg af stroomt uit balans? Is een rimpelloos mee in balans? Als dat zo is denk ik dat de mens eerder vergelijkbaar is met de rivier dan met het meer. Is daar iets op tegen? Zou het misschien horen bij de aard van het beestje? Iemand die balanceert ís niet in evenwicht, hij hóúdt zich in evenwicht. Koorddansen is een triomfantelijke metafoor voor het leven: je moet er hard op oefenen, het is riskant, maar het kán. Ik heb de indruk dat de mens zo creatief is omdat hij zijn on-even-wichtigheid moet compenseren…
Ik heb de indruk dat evenwicht ons irriteert. Zodra we een rimpelloos meer aantreffen, hebben we de neiging om er een steen in te gooien. Zodra er ergens in de samenleving balans dreigt te ontstaan, zullen er mensen opstaan die er genoegen in scheppen die balans te verstoren. En gelijk hebben ze. In balans zijn is de dood in de pot. Uit balans zijn is, lijkt me, onze natuurlijke toestand. ‘Altijd zal er ergens beweging zijn die u onrustig en angstig maakt’: Oek de Jong. Angst is wellicht een slechte raadgever, maar spanning is noodzakelijk. ‘Mensen begrijpen niet hoe datgene wat met zichzelf in strijd is, met zichzelf in overeenstemming is.
Er zit harmonie in tegengestelde spanning, zoals het geval is met de boog en de lier’: Heraclites. De boog is in evenwicht omdat hij de pees gespannen houdt en anderzijds omdat de pees hem in zijn boogvorm dwingt. De boog is geladen met spanning waarmee het een doel kan bereiken. ‘De boog kan niet altijd gespannen staan’ is zeker waar. Wanneer de boog niet in gebruik is, is het beter de pees te ontspannen, omdat die anders zijn veerkracht verliest. Evenwicht in de natuur is niet statisch als een weegschaal, maar dynamisch als de boog.”
Spanning en ontspanning
Is in balans zijn voor jou de dood in de pot? Heb je spanning nodig in je leven? Hoe compenseer je de spanning weer met wat ontspanning?
Als je je psychisch, sociaal en biologisch goed voelt, ben je in balans. Dat is iets persoonlijks en subjectief. Jij bent degene die bepaalt of je in of uit balans bent. Natuurlijk zijn er ook wel wat algemeenheden die het evenwicht kunnen beïnvloeden. We hebben allemaal behoefte aan steun, genoeg slaap en genoeg geld om onszelf en onze naasten te kunnen verzorgen. Maar op de meeste punten is het aan jou om de vinger aan de pols te houden:
Hoe staat het met jouw fitheid en vrolijkheid? Heb je het gevoel dat je een zinvol leven leidt? Kun je genieten van de kleine dingen? Hoe ga je met een aantal dingen om? Vind je meestal snel iets leuk en goed of juist niet, ben je kritisch naar jezelf of anderen? Ben je vooral een optimist of een pessimist? Hoe ga je om met ruzies of conflicten; ga je ze uit de weg of praat je ze liever snel uit. Kun je tegen kritiek of kruip je dan in je schulp. Raak je hierbij snel uit je evenwicht?
Ten slotte
Dit blog bevat meteen ook enkele mooie leestips. In combinatie met een oefening en verwijzing naar andere tools wens ik je een mooie zelfreflectie toe!
Oefening vijf kamers
Deze oefening is een reflectie op jouw welbevinden en geluk. Met als uitgangspunt dat geluk het huis met de vijf kamers is. Een werkkamer, een relatiekamer, een gezondheidskamer, een vrije tijdskamer en een spirituele of zingevingskamer. "Op gelukkige, maar ook op de meest vreselijke dagen probeer ik in ieder van de kamers tijd door te brengen. Ook al is het maar even. Maar op de langere termijn probeer ik mijn tijd, aandacht en energie zo evenwichtig mogelijk over alle vijf te verdelen. Geluk is evenwicht." Uit: ‘Wegwijzers naar een hemel op aarde’ van René Diekstra.
Stel jezelf de volgende vragen: hoe voel ik mij over het algemeen als ik denk aan mijn kwaliteit van leven? Of als ik denk aan hoe ik zingeving ervaar - aan mijn mentaal welbevinden denk - lichaamsfuncties en de andere gebieden.
Hoe ziet mijn gezondheidskamer of mijn vrije tijdskamer eruit. Breng ik wel eens tijd door in mijn spirituele of zingevingskamer? Welke onderwerpen en thema's horen daarbij? Hoe waardeer ik mijn financiële positie, voel ik me daar goed bij? Voel ik mezelf in balans? Welk gevoel overheerst er dan? Ben ik over het algemeen vrolijk? Hoe staat het met mijn sociale contacten? Zo ga je de verschillende kamers af en noteert wat er in je opkomt.
Welke ervaring of herinnering komt er naar boven als je de kamers afgaat? Is die op dit moment tekenend voor jouw situatie in deze kamer. Kijk een naar het huis als geheel en naar de eventuele verbanden. Wat zie je? Zijn er grote verschillen? Waardeer jij de verschillende gebieden op dezelfde manier of is er juist een thema dat eruit springt. Iets dat voor jou nu erg belangrijk is in het leven? Zegt dat iets over jouw geluk op dit moment? Misschien vind je een ander thema wel veel minder belangrijk. Hoe komt dat?
Als het wat een thema betreft lekker loopt en je met een goed gevoel tijd doorbrengt in die kamer - compenseert dat dan iets voor een van de andere gebieden - waar het misschien wat minder gaat? Als je veel zingeving ervaart kan het voor jou belangrijk zijn en het minder belastend maken dat je gezondheid wat minder goed is. Maar andersom kan ook! Dat je het gevoel hebt dat jouw gezondheid de ruimte voor zingeving in de weg zit.
Je hebt nu naar je binnenhuis gekeken, maar hoe is het ‘buitenhuis’? Wandelen in de natuur, in de stad, naar de andere huizen?
Tot slot: Is er iets dat je zou willen veranderen om gelukkiger te worden? Wat kan je doen om dat voor elkaar te krijgen? Schrijf dit verlangen op en zoek daar een mooie afbeelding bij. Kijk of je al wat kleine stappen kunt benoemen om hiernaar toe te groeien.
Maak een afspraak als je het toch liever samen onderzoekt en aanpakt!
Lees verder in het blog 'in het leven is meer dan gelukkig zijn'.
Andere reflectie tools: het spinnenweb Positieve Gezondheid en meer werkgerelateerd en gericht op duurzame inzetbaarheid: het Huis van Werkvermogen
Online programma's
Download de 'Spaces' app van Wix en meld je aan bij “Talenteer Jezelf”. Zo blijf je op de hoogte en heb je makkelijk toegang tot de online programma's. Je kunt de online challenges ook op de website vinden.
De ZelfReflector Zingeving is zeer geschikt als je, als eerste oriëntatie, op een gestructureerde manier wilt stilstaan bij de vraag naar de zin van het leven. Dit kan een persoonlijke verdieping geven of helpen om bepaalde ervaringen in een bredere context te plaatsen. Je gaat op zoek naar de thematiek in jouw levensverhaal en krijgt zo nieuw perspectief en concrete aanknopingspunten. Het totale Zelfonderzoek Zingeving of Levenskunst duur ongeveer 5 uur. Mocht er daarna nog behoefte aan verdieping zijn dan kunnen er vervolggesprekken gepland worden of eventueel een volledig Zelfonderzoek
overwogen worden.
Commentaires