Reeks #blogs over #motivatie
Al voor ik met mijn opleiding bij Novilo begon in 2014, was ik me actief aan het verdiepen in alle facetten van onderpresteren. Naarmate ik langer met het onderwerp en de opleiding bezig was, hoe meer ik me afvroeg wat onderpresteren nu eigenlijk is. Is daar wel een antwoord op te geven? Het is een begrip dat eigenlijk weinig zegt, of juist te veel. Een verschuiving vond plaats. Mijn aandacht richtte zich steeds meer op motivatieproblemen. Ook al zo’n containerbegrip. Toch niet zo’n erg vreemde keuze, aangezien Michael D. Whitley onderpresteerders ook op deze manier onder de loep neemt. Whitley heeft tien jaar ervaring op het moment dat hij het boek ‘Bright Minds, Poor Grades’ schrijft. Bij onderpresteren zijn de prestaties beneden de verwachtingen. Het zegt niets over het gedrag of de oorzaken. Het onderpresteer-gedrag wordt bij jongeren vaak omschreven als motivatieprobleem. Vanuit deze gedachte bleef ik mij verdiepen in motivatietheorieën.
Aan de andere kant had ik al een tijd een onbestemd gevoel over alle praktisch gerichte hulp; het inzetten van mindset, executieve functies en studievaardigheden trainen bij onderpresteren en motivatieproblemen. Het gaat aan iets wezenlijks voorbij. Sterker nog: het werkt vaak niet en kan de belemmeringen en valkuilen zelfs versterken, omdat voorbij gegaan wordt aan wat eronder verborgen ligt, en er te weinig aandacht is voor de daarin aanwezige tegenkrachten. Het hoofd kan wel wat zeggen, maar als de gevoelens geen aandacht krijgen, ben je dus iets aan het wegstoppen wat gaat etteren en tegenwerken.
Door wat ik las kreeg ik steeds meer interesse voor de invloed van gevoelens, en bleef de hoofdvraag: 'Wat voor invloed hebben bepaalde ervaringen en het hoofbegaafd zijn voor invloed op het zelfbeeld?' Ligt de identiteitsontwikkeling van hoogbegaafden onder vuur? De behoefte aan zelfbescherming was naar mijn idee de kern van de meeste motivatieproblemen. Maar hoe onderzoek je dat, en wat heeft dan een positieve invloed op deze beklemmingen?
Dit heeft geresulteerd in een uitgebreid onderzoek dat ik in 2016 heb afgerond.
Ik begon mijn onderzoek vanuit de vraag:
Welke invloed heeft zelfkennis op motivatieproblemen?
Natuurlijk bracht dat meerdere deelvragen met zich mee, waaronder de allereerste:
Wat is motivatie nu eigenlijk?
Het begrip ‘motivatie’ is afgeleid van het Latijnse woord ´movere´, dat bewegen betekent. Net als het woord emotie. Motivatie zetelt dan ook in ons gevoelsleven. Modern hersenonderzoek laat zien dat zowel menselijke gevoelens als motivatiestrategieën zetelen in het limbische systeem, ook wel ´het emotionele brein´ genoemd. Het denken vindt daarentegen plaats in de neocortex, de grote hersenen.
In de loop van de afgelopen anderhalve eeuw zijn er met betrekking tot het concept motivatie een groot aantal verschillende theorieën naast elkaar ontstaan. Ze trachten elk een deel te verklaren van het complexe geheel dat we gedrag noemen. ‘Wat drijft ons?’ is dan ook een vraag waar geen overzichtelijk, eenduidig antwoord op bestaat. De wetenschap die zich bezighoudt met menselijk gedrag is sterk aan verandering en zelfs mode onderhevig. Zo lag in het verleden de nadruk op instincten en biologische behoeften, waarna er aandacht kwam voor het ‘zelf’: de emoties en verwachtingen, waarden en doelen van mensen.
Motivatie kun je interpreteren als een mentale staat die ten doel heeft bepaald gedrag na te streven, en beïnvloed wordt door biologische, psychologische, culturele aspecten en de omgeving waarin een persoon verkeert. Het denken en willen is niet genoeg. Motivatie is het actief nastreven van doelen, inzetten van gedrag en wordt dus door veel elementen beïnvloed.
De motivatietheorie van Deci en Ryan gaat uit van zelfbepaling, autonomie en innerlijke motivatie. Deze elementen bevorderen ons gevoel van eigenwaarde, competentie en ons gevoel van zelfverwerkelijking. De eerste motivatietheorieën gingen uit van de biologische behoeften van de mens en waren vooral gericht op overleven. Een volgende stroming richtte zich vooral op beloningen en straffen. De extrinsieke motivatie bij routineuze taken. De onderzoekers ontdekten dat beloningen uiteindelijk niet meer werken en zelfs eerder tot demotivatie leiden. Volgens Deci en Ryan delen alle mensen drie aangeboren psychologische basisbehoeften. Dit zijn: 'competentie', '(relationele of sociale) verbondenheid', en 'autonomie'. Bij deze basisbehoeften is sprake van intrinsieke motivatie.
Flow
De mens wil zelf richting geven. Zelf bepalen wat, wanneer, met wie en hoe hij iets aanpakt. De motivatie om zichzelf te willen verbeteren is alleen mogelijk als er sprake is van betrokkenheid. ‘Flow’ is de eerste stap naar meesterschap.
De ontwikkeling van motivatie lijkt op de ontwikkeling in fases van een mens als individu. Elk mens groeit van een volledig-van-de-omgeving-afhankelijke baby, via een naar-onafhankelijkheid-strevende puber naar de volwassene die vanuit wederzijdse afhankelijkheid in de samenleving staat. Verbinding vormt een voorwaarde voor meesterschap: beter worden in iets dat ertoe doet. Dit is op zijn beurt weer een voorwaarde om onszelf staande te houden.
Zoals Csikszentmihalyi het passend omschreef: “Betrokkenheid is zuurstof voor de ziel.” Deze betrokkenheid vormt de verbinding tussen autonomie, meesterschap en zingeving. Om autonomie te ervaren zal je betrokken moeten zijn bij je omgeving, en op zijn minst bij de dingen die je doet. Volgzaamheid ligt op de loer als er geen ruimte is voor autonomie. Daarnaast kan betrokkenheid niet ontstaan zonder zingevende energie, net zo min dat het streven om beter te worden in iets (meesterschap) zal ontstaan vanuit volgzaamheid.
De toestand van flow gaat over de situatie waarin men vanuit een streven naar persoonlijke groei een activiteit verricht waarvan de uitvoering al enorm veel voldoening geeft. Over het algemeen gaat het hier om de uitoefening van een complexe, aandacht-vragende taak, waar iemand heel vaardig in is, of waarin er allerlei ‘kwartjes vallen’ die weer tot nieuwe ideeën leiden. In flow ben je gefocust, continu en doelgericht, met constante feedback over hoe goed de betreffende persoon bezig is in relatie tot de doelstelling. Belangrijker dan het al dan niet bereiken van het doel, is het ervaren van een gevoel van controle over de situatie, en het in balans zijn van de te leveren inspanning in relatie tot de gevraagde vaardigheid.
Er zijn twee soorten situaties waarin flow niet bereikt kan worden:
‘Anxiety’ - De uitdaging is hoger dan de vaardigheid: in dit geval verliest iemand het gevoel van controle over de situatie, wat een gevoel van angst en/of stress met zich meebrengt en waardoor er een goede reden is om falen te verwachten: vanuit een behoefte aan controle zal iemand deze toestand willen vermijden.
‘Boredom’ - De uitdaging is lager dan de vaardigheid: in dit geval voelt iemand zich verveelt of onverschillig en ontbreekt de stimulans om echt op de taak te focussen. Bestaande vaardigheden worden niet gebruikt en aangesproken, waardoor er geen mogelijkheid is om van hieruit ervaring op te doen die een bijdrage levert aan de verdere ontwikkeling. Het is dus van belang om zowel de 'boredom'- als de 'anxiety'-zone zo veel mogelijk te vermijden. Wat flow-activiteiten met elkaar gemeen hebben, is dat ze een bewust gevoel van ontdekking verschaffen en zodoende een bijdrage leveren aan het verleggen van de eigen grenzen naar een hoger niveau van complexiteit.
Gevoel van competentie = vertrouwen + uitdaging + vaardigheden
Je voelt pas competentie als je vertrouwen hebt in je eigen kunnen, je iets doet met de juiste uitdaging (net buiten je comfortzone) en je over de vaardigheden beschikt om de gewenste resultaten te behalen.
Zoals alles in het leven is hier dus sprake van veranderende situaties; gevoelens, context, ervaringen uit het verleden, een beeld van de toekomst.
Maar wat vooral veel invloed heeft is prestatiegerichtheid. Als we het over motivatie hebben, dan hebben we het eigenlijk bijna altijd over prestatiemotivatie.
Daarover de volgende keer meer!
Interesse in het onderwerp? Volg dan de blogs in de reeks #motivatie.
Je kunt het complete onderzoek lezen in het ledengedeelte in de map Motivatie.
Online programma's
Download de 'Spaces' app van Wix en meld je aan bij “Talenteer Jezelf”. Zo blijf je op de hoogte en heb je makkelijk toegang tot de online programma's. Je kunt de online challenges ook op de website vinden.