Het belang van emotionele competentie #EQ
We doen vaak alsof gevoelens en emoties ons koud laten en niet van ons stuk brengen. We willen evenwichtig zijn, koelbloedig, iemand uit ‘één stuk’. Rationaliteit en afstandelijkheid hebben onze voorkeur. Maar emotionele competentie is enorm belangrijk. Met het verstoppen en negeren van gevoelens vervallen we in verslavingsgedrag en worden we letterlijk ziek. En dan heb ik het nog niet eens over de kwaliteiten die je hiermee onderdrukt. Omdat je jezelf in een keurslijf propt dat je niet past.
Uit angst verstoppen we vooral onze negatieve emoties. Dat kost veel moeite, vooral boosheid onderdrukken kost veel energie. Zo raken we uit verbinding met wat er eigenlijk gebeurt en met de behoefte die eronder ligt. Dat is meestal een behoefte die met verbinding te maken heeft, maar daar ontnemen we onszelf juist de kans toe. Door ons te verstoppen of de ander af te vlammen.
De stress die hieruit voortkomt ondermijnt de balans en de verdedigingssystemen van ons lichaam. De coping stijlen die het risico vergroten om ziek te worden hebben allemaal een verminderd vermogen tot emotionele communicatie met elkaar gemeen. Een heleboel van wat wij persoonlijkheidskenmerken noemen hebben we geleerd, en we dénken dat ze onmisbaar zijn. De behoefte aan controle is niet aangeboren, maar aangeleerd. Onderdrukken van emoties is aangeleerd gedrag. We voldoen nog steeds aan de regels van vroeger.
Emotionele competentie vraagt:
Het vermogen om onze emoties te voelen, zodat we ons ervan bewust zijn wanneer we stress ervaren;
Het vermogen om onze emoties effectief te uiten en daarmee onze behoeften kenbaar te maken en onze emotionele grenzen aan te geven;
De mogelijkheid om onderscheid te maken tussen psychologische reacties die belangrijk zijn voor de huidige situatie en de patronen die een overblijfsel zijn uit het verleden. Wat we willen en vragen van de wereld dient in overeenstemming te zijn met onze huidige behoeften, niet met onbewuste, onbevredigde behoeften uit onze kindertijd. Wanneer de grens vervaagt, ervaren we verlies of de dreiging van verlies terwijl daar geen sprake van is;
En het besef van de echte behoeften die wel bevredigd moeten worden, in plaats van dat deze onderdrukt worden omdat we door anderen geaccepteerd of goedgekeurd moéten worden.
Als dit niet lukt, nog vastzitten in wat we meegekregen hebben van thuis, geeft dat stress. En chronische stress leidt tot ongezond gedrag, chronische vermoeidheid, burn-out en een diversiteit aan lichamelijke klachten. De emotionele competentie voorkomt verborgen stressfactoren die een risico voor onze gezondheid vormen.
Het hormonale stelsel is onlosmakelijk verbonden met de hersencentra waar emoties worden ervaren en geïnterpreteerd, en die zijn op hun beurt weer verbonden met het immuunsysteem en zenuwstelsel. Een stressprikkel heeft dus meteen invloed op dit gehele systeem. Gabor Maté beschrijft in zijn boek ‘Wanneer je lichaam nee zegt’ een aantal onderzoeken die aantonen hoe emotionele factoren klachten verergeren.
Stress is persoonlijk en al even uniek als de levensverhalen van ieder mens; de patronen die ontstaan in de kindertijd en de manier waarop we ruimte geven aan emoties,…ruimte in mogen nemen. We hebben meegekregen dat we sterk moeten zijn, ons niet laten kennen. Gehoorzamen, aanpassen, ‘pleasen’ en vooral niet tot last zijn. Jij staat onderaan de ladder van behoeften en aandacht. Je gaat studeren of het werk doen dat je ouders je graag zien doen. Je bevind je als kind nu eenmaal in een afhankelijke situatie, je hebt je ouders nodig om te overleven.
Zelfbeschikking begint met ‘interoceptie’, ons vermogen om subtiele, zintuigelijke, lichamelijke gevoelens waar te nemen. Hoe groter dat vermogen is, hoe meer mogelijkheden we hebben om ons leven vorm te geven. Weten wát we voelen is een eerste stap naar waarom we iets voelen.
Voor getraumatiseerde mensen is de eerste stap weer vertrouwen hebben in hun eigen lichaam, vertrouwd raken met de signalen en dat accepteren.
Vals Alarm
Het boek van Menno Oosterhof ‘Vals Alarm’ gaat over het leven met een dwangstoornis, maar uiteindelijk gaat het om zoveel meer. Hij legt in het boek op zijn eigen humoristische wijze de vinger precies op de zere plek.
Dwang ziet hij als verslaving.
- Onvrijheid
- Dwanghandelingen
- Hunkering
De kern van alle problematiek, is het verdoven van de onrust. Het ‘haakje’ van je nagel waar je steeds achter blijft hangen. Het schilderij dat scheef hangt. De behoefte aan een sigaret…. Je bent de onrust aan het verdoven.
Vermijding van angst, van negatieve gevoelens, problemen voorkomen die er nog niet zijn... en waarschijnlijk nooit komen.
‘Loslaten wordt mijn nieuwe houvast’
De lijfspreuk van Menno. Erop vertrouwen dat het wel losloopt! Het voelt nu op dit moment heel erg belangrijk, maar eigenlijk gaat het nergens over; het piekeren helpt in ieder geval niet, het stimuleert alleen de impuls en verschrompelt het vertrouwen nog verder.
In een zelfonderzoek krijg je de ruimte om alle ervaringen die belangrijk zijn geweest voor jouw ‘vorming’, zowel positief als negatief. En we zien waar dit onderdrukken van emoties en patronen ontstaan zijn en functioneel waren. En waar ze nu een belemmering geworden zijn, maar ook, waar ze soms nog steeds zinvol kunnen zijn.
Bewustzijn van de regels die je geleerd hebt om iets te voorkomen. Als ik dit niet doe, dan… Het verband ligt opgesloten in het levensverhaal, en is steeds ‘onderhuids’ aanwezig. Alleen niet zozeer in het nu, als wel in de onrust, de obsessie, de dwang, de fysieke herinnering en reactie van het lichaam. Het gevaar is overdreven. Een ingewikkeld samenspel van denken, voelen en willen. In een donker steegje in een vreemde stad is het vast wel veilig, maar het voelt niet zo. Steeds maar controleren of je sleutels in je zak zitten, gehaast kijk je om je heen of er niemand achter je loopt in dat steegje. De onrust jaagt door je lijf en zet je op scherp, activeert steeds weer je stress systeem. Het verzachtende effect van de sigaret of de dwanghandeling geeft dan even verlichting, maar dat effect wordt steeds minder. En het houdt nooit op, je kunt nooit tevreden zijn.
Dwang is een ‘over’-gevoelige reactie op een prikkel, die enerzijds leidt tot gedachten en anderzijds tot impulsen tot herstel; minimale triggers zorgen voor een enorm bedreigend gevoel; vals alarm. En zetten een reeks aan handelingen in beweging… Daarin wordt de onderliggende behoefte alleen niet meegenomen.
Dit is niet op te lossen met cognitie… om iets los te kunnen laten is het belangrijk je verlangen en vertrouwen te vergroten. De ‘imperfectie’ te verdragen, de onrust te verdragen, de gevoelens er te laten zijn.
Verlangen
Erken de hardnekkigheid, zeker als je extra sensitieve bedrading hebt; HSP of hoogbegaafd.
Zie de lichtpuntjes zonder de donkerheid te verbloemen…
Geen snelle stappen, maar hoop, verlangen en vertrouwen…
Je eigenwaarde hangt niet af van deze problemen…
Stel je vrees voor als wens; als de houtworm die het huis in laat storten…
De waarheid ligt ergens in het midden, uiteindelijk gaat het nooit om zwart-wit, maar om het balanceren tussen de ‘grote polariteiten van het bestaan’; leven en dood, gezondheid en ziekte, verbondenheid en eenzaamheid, waardering en schande, zelfrespect en spijt, zinvolheid en verspilling… en in essentie altijd het streven naar zelfbevestiging (Z-motief), en het verlangen naar verbondenheid met iets of iemand anders (A-motief). En de waardering daarvan op manifest en latent niveau… Ik en de ander…
Je daartoe verhouden is de uitdaging. Want absolute veiligheid bestaat niet, het gaat om het laveren met de wind, tegen de wind in…
Angsten lijken zich in twee categorieën te verdelen; het niet waard te zijn (ik verdien het niet) en de angst de controle te verliezen (wat nou als hij vertrekt?)
De Kunst van Zelfreflectie
Vertragen: voel je dat je harder gaat lopen, iets nog ‘even’ af wilt ronden, al last hebt van je lijf en dan tóch nog wat wilt aanpakken? Een haakje dat om oplossing vraagt. Onrust en haast is een signaal om juist een stapje terug te doen.
Voelen: neem regelmatig een moment om even te luisteren naar je lichaam. Heb ik het afgelopen uur mijn grenzen goed in de gaten gehouden? Voel ik ergens spanning? Is het belangrijk om nu te stoppen met mijn bezigheden en even wat langer te ontspannen?
Ontwikkel je Emotionele Vaardigheden: Het vermogen om emoties te voelen, zodat je bewust bent wanneer je stress ervaart; Het vermogen om je emoties effectief te uiten en daarmee jouw behoeften kenbaar te maken en emotionele grenzen aan te geven;
De mogelijkheid om onderscheid te maken tussen psychologische reacties die belangrijk zijn voor de huidige situatie enerzijds en patronen die een overblijfsel zijn uit het verleden anderzijds. (Wat we willen en eisen van de wereld in overeenstemming brengen met onze huidige behoeften, niet met onbewuste, onbevredigde behoeften uit onze kindertijd. Wanneer de grens vervaagt, ervaren we verlies of de dreiging van verlies terwijl daar geen sprake van is); En het besef van de echte behoeften die wel bevredigd moeten worden, in plaats van dat deze onderdrukt worden omdat we door anderen geaccepteerd of goedgekeurd moéten worden.
Als het je niet lukt om even te vertragen en naar je gevoelens te luisteren; wat ben je dan bang te Verliezen als je niet harder blijft lopen? Of waar gaat je Verlangen eigenlijk naar uit? En krijg je dat op deze manier? Of is er Verzet in je aanwezig, iets dat in de weerstand zit, en je tegenhoudt of zelfs Verlamt?
Vragen stellen: een alarm gaat regelmatig af wanneer we in Verbinding zijn met de ander. Het gevoel hebben uit die verbinding te raken. Hier wordt iets ouds getriggerd en in werking gezet. Smeer wat Nivea (Niet Invullen Voor Een Ander) en ga niet piekeren of alles bedenken in je hoofd…zet een paar vragen op een rij die je kunt gaan stellen. En parkeer het negatieve denken. Je kunt de meeste dingen niet zeker weten, het zijn invullingen. Het is geen waarheid, maar iets dat alleen bestaat in jouw hoofd. Dus bedenk hoe je wél zeker te weten kunt komen wat er meegespeeld heeft, bedenk de stappen die je kunt zetten, zodat je hoofd ook weer tevreden is.
Vriendelijkheid; Als je vooral de neiging hebt om jezelf met negatieve vragen te bestoken; waarom doe ik dat nu weer? Waarom lukt me dit nooit en doe ik zo stom? Zet daar dan iets tegenover; schrijf iets dat je fijn en positief vind aan jezelf op een post-it en hang die in het zicht. Met jezelf ondergraven en boos op jezelf zijn bereik je weinig. Met compassie en nieuwsgierigheid des te meer. Hoe komt dit, waar maak ik me zorgen over? Wat kan ik de volgende keer anders doen?
Voorkomen: als er weer rust en ruimte is voor zelfreflectie; denk je na over de stappen die je de volgende keer nog kunt zetten om te voorkomen dat je weer harder gaat werken, je schuldig voelt en fysiek je grenzen over gaat. Waar ligt de druk, de dwang en wat gaat er onder schuil. Welke gevoelens vragen aandacht?
Lukt het je hiermee de weg met Vertrouwen te vervolgen? Of heb je nog iets of iemand nodig om je hierin te steunen?
Verbinding is vaak een essentieel onderdeel van de Verdieping ingaan. Iemand die met je samenwerkt om de diverse schillen van de ‘Verdediging’ te onderzoeken op bruikbaarheid, houdbaarheid, behoeften en verlangens en zo het vertrouwen te vergroten…
Uiteindelijk worstelen we allemaal met onze eigen existentiële problemen. Het aangaan van deze vragen geven voldoening en betekenis aan ons leven. De angst voor de leegte weerhoudt ons hiervan op allerlei manieren. Sommigen worden meer geaccepteerd dan anderen. Verslaving aan werk of pleinvrees…de ander altijd bovenaan zetten of middelenverslaving…
Mensen met dwang voelen zich schuldig en verantwoordelijk en hebben het gevoel dat zij niet deugen of hét probleem zijn, dat ze iets anders moeten ‘doen’, zich moeten aanpassen en anders gedragen, beter hun best moeten doen. Wat het logischerwijs alleen maar ingewikkelder maakt.
Bewust worden van je eigen ‘regels’, je moetens en niet-mogens, je bewust worden van je eigen dwanghandelingen, je verslavingen…zal een enorme opluchting zijn en je heel erg veel ruimte geven. Je voelt je vrijer in de verbinding met jezelf, maar ook in verbinding met anderen.
Maar het is heel erg lastig want we krijgen in eerste instantie beloningen door ons gedrag; harder werken is erkenning, beter salaris. Lekker eten, drugs, gamen of een peuk… het geeft je een lekker gevoel. Maar dat effect neemt af. En jij staat niet aan het roer, je wordt gestuurd. Je hebt geen controle, je voelt je even wat beter, maar eigenlijk word je continue gedreven door onrust.
Het is juist vanwege de beloning en het ongemak lastiger om in je eentje dit soort patronen te doorbreken. Iemand die je hierbij kan begeleiden. Je helpt door je met compassie vragen ter verdieping te stellen. Samen de pijn en ongemak wil doorstaan. Iemand die je wil begrijpen, erkent en herkent, en bereid is samen met jou op zoek te gaan naar de de mogelijkheden en antwoorden die jij in je hebt. De angel eruit trekt...
‘Het is niet eng om aan zelfreflectie te doen’, zegt Tim Hofman in College Tour met Twan Huys. ‘Als je de angel van angst eruit trekt dan komen we als mens en maatschappij heel veel verder.’
Naast het volledige Zelfonderzoek kun je ook kiezen voor een korter traject. We hebben daarvoor bijvoorbeeld de compacte Zelfverbinder Verslaving ontwikkeld; In dialoog over verslaving! Een nieuwe praktische aanpak die jou door een gerichte dialoog stil laat staan bij de voor jou belangrijke onderliggende gevoelens en motieven. Deze aanpak helpt je nieuwe perspectieven zichtbaar te maken. Van daaruit wordt je keuze te stoppen met het verslavende gedrag gestimuleerd. Wij begeleiden je graag om van het stoppen ook een duurzaam succes te maken! (Folder)
Of een relevant thema rond werk, vitaliteit, verlies, zingeving of levenskunst?
Verder lezen?
Een interview met Menno Oosterhoff vind je hier: https://www.ocdnet.nl/wp-content/uploads/2017/09/PDF-Leven-met-vals-alarm-Dagblad-van-het-Noorden.pdf
Boeken die als bron gediend hebben:
Vals Alarm, leven met een dwangstoornis van Menno Oosterhof
Wanneer je lichaam nee zegt van Gabor Maté
De Kunst van Kaizen van Robert Maurer