Reeks #blogs over #persoonlijkleiderschap en #Covey
Een drieluik over zelfkennis. Hoe kijken wij naar onszelf? Hoe belangrijk is zelfkennis eigenlijk en wat zijn de voordelen? Hoe stimuleer je zelfkennis?
Zelfkennis is een belangrijk onderdeel van persoonlijke groei en effectief leiderschap, en het is sterk verbonden met het "paradigma" beschreven door Stephen R Covey in zijn boek "The 7 Habits of Highly Effective People".
Een paradigma is een mentale model of wereldbeeld dat ons helpt om de wereld om ons heen te begrijpen en te navigeren. Het bepaalt hoe we denken, voelen en handelen in verschillende situaties. Covey stelt dat effectief leiderschap vraagt om een diep begrip van onszelf en onze waarden, principes en overtuigingen. Het paradigma zegt iets over jouw manier van kijken, je mening, referentiekader. Ze kloppen dus niet altijd met de werkelijkheid. Belangrijker nog; we worden er regelmatig door beperkt.
Zelfkennis is het proces van het leren begrijpen van onze eigen gedachten, gevoelens en acties. Het helpt ons om onze waarden en principes te identificeren, onze sterktes en zwaktes te begrijpen en onze persoonlijke visie te definiëren. In het vorige blog lazen we ook dat zelfkennis ons ook helpt om een authentieke leider te zijn. Als we onszelf echt kennen, kunnen we onszelf zijn en onze waarden en principes volgen, in plaats van te proberen iemand anders te zijn of te doen alsof.
Zelfkennis is dus een belangrijk onderdeel van persoonlijke groei en effectief leiderschap. Maar dat vraagt wel om écht willen kijken, doorzien en willen zien van de paradigma's over jezelf. Deze blogs geven je de tools om eens op een andere manier naar jezelf te kijken.
Deel 1: De vier Basismetaforen van Pepper.
Hoe we naar onszelf kijken kan een vertekend of eenzijdig beeld geven. De filosoof Stephen Pepper (1942) onderscheidt vier wereldhypothesen of basismetaforen waarmee we naar onszelf en naar anderen kijken.
Formisme
Bij het formisme draait het om categoriseren en diagnosticeren. Een manier van kijken die we de laatste jaren zeer goed zijn gaan beheersen, gezien de toename van labels en diagnoses bij kinderen. De voorbeelden zijn talrijk. Niet alleen de DSM, maar vrijwel iedere persoonlijkheidsvragenlijst resulteert in een overzicht van specifieke kenmerken. Je bent een persoon met een verzameling eigenschappen.
Jezelf vanuit het formisme beschouwen:
Volgens de Myers-Briggs test ben ik een INFJ mentor type, vandaar dat ik een sociaal beroep heb gekozen en graag les geef en iets bij wil dragen aan de persoonlijke ontwikkeling van mensen.
Ik ben volgens deze vragenlijst introvert
Hoogbegaafden met een Verbaal/performaal kloof op de WISC hebben moeite met routine en kunnen geen ordening aanbrengen.
Zijn executieve functies zijn op verschillende punten niet sterk, vooral wat betreft werkgeheugen, plannen en organisatie loopt hij achter.
Deze manier van kijken geeft houvast. Er kleven echter ook wel nadelen aan. Er gaat nogal eens iets mis bij dat meten. Niet op de laatste plaats bij hoogbegaafden. Een misdiagnose is snel gemaakt. We weten vaak niet wat we meten. We kijken naar symptomen en niet naar onderliggende oorzaken van het gedrag. De overlap in de verzameling kenmerken is groot. Een tweede probleem is dat een situatie veel invloed kan hebben. Denk maar aan een leerling die niet lekker in zijn vel zit op school en daardoor gedrag laat zien dat je met veel gemak zo onder vier DSM diagnoses kunt scharen. Thuis zien ouders een heel ander kind. Het belangrijkste probleem met deze manier van kijken is dat het zelfbeeld statisch is. “Zo ben ik nu eenmaal.”
Mechanicisme
Pepper gebruikt hier de machine als voorbeeld: de werking van een klok wordt bepaald door de opeenvolgende werking van diverse tandwielen. In de metafoor van het mechanicisme wordt de nadruk gelegd op het feit dat verschijnselen oorzaken hebben en oorzaken gevolgen. Deze vorm van zelfreflectie gaat niet om de eigenschappen die we hebben, maar tot welk type we behoren. Causale verbanden hebben ons gemaakt tot wie we zijn.
Jezelf vanuit het mechanicisme beschouwen:
Ik voelde me als kind niet gezien of serieus genomen en ben daarom in de jeugdhulpverlening gaan werken.
Ik heb in mijn jeugd een beschermingsmechanisme aangeleerd, verstoppen en terugtrekken. Als ze mij niet zien dan kan mij niets gebeuren. Daardoor heb ik nu moeite om op de voorgrond te treden.
Alles ging vanzelf, ik hoefde niet te plannen, ik had mijn huiswerk vaak al in de les af. Ik kreeg veel te weinig uitdaging. Hierdoor liep ik in mijn latere studie enorm vast.
Het opsporen van oorzaken is zeker verhelderend. Het geeft inzicht en maakt je bewust van patronen. Bepaalde zeer bruikbare instrumenten die het gedrag proberen te doorgronden kunnen oorzaak-gevolg elementen bezitten. Een goed voorbeeld zijn de kernkwadranten van Ofman. De kwaliteit wordt immers niet zomaar een valkuil; dit heeft te maken met bepaalde condities en oorzaken. Het nadeel is dat deze manier van kijken een beeld schetsen waarin geen verandering meer mogelijk is. We zijn ook niet zo logisch denkend als een machine en kunnen op deze manier ook verstrikt raken in paradoxen. Als, dan, dan is als ook….help!!!
Organicisme
Het organicisme is een manier van kijken naar jezelf, als delen van een geheel. Je doorloopt een aantal min of meer vastliggende stadia. Je maakt een groei- en ontwikkelproces door. Denk maar aan de ontwikkelingspsychologie. Maar ook de zelfactualisatie van mensen die mogelijk is volgens Maslow mits aan meer basale behoeften op het gebied van voeding, veiligheid en acceptatie is voldaan. Hierin groeit het individu via opeenvolgende stadia naar steeds hogere vormen van ontwikkeling en zelfactualisatie.
Jezelf vanuit het organicisme beschouwen:
Ze is nog veel te jong om dat te kunnen, dit te begrijpen. Daar is ze echt nog niet aan toe!
Naarmate zij ouder is geworden, is zij een stuk rustiger en wijzer en is die intensiteit en onrust heel wat minder.
Hij leert wel plannen en organiseren als zijn brein daar klaar voor is. Iedereen ontwikkelt zich uiteindelijk tot een zelfstandig, autonoom persoon.
Deze visie kan nuttig zijn om bepaalde zaken te accepteren. Denk maar aan het verlies van bepaalde mobiliteit wanneer je ouder wordt. Aan de andere kant heb je daar weer iets voor teruggekregen. O ja?!, hoor ik je denken :-) Deze visie kan ook een passieve houding in de hand werken. Het komt vanzelf toch wel goed, ik zie het allemaal wel. Je moet niet het idee hebben dat je op latere leeftijd nog een carrière switch kunt maken! Bij een asynchrone ontwikkeling zal de nadruk vooral liggen op conformeren aan de standaard.
Contextualisme
De filosofische basis van de ZelfKennisMethode (ZKM) ligt in het contextualisme. Het contextualisme is een manier van kijken, waarin alles met alles verbonden is. Gebeurtenissen vinden altijd plaats in een context van tijd en ruimte en zijn op allerlei manieren met elkaar verweven. Opvolging, beïnvloeding, feiten en fictie lopen door elkaar in een levensverhaal. Een narratieve benadering vanuit het perspectief van de schrijver en de hoofdpersoon. Gebeurtenissen kunnen alleen naast elkaar begrepen worden. In relatie met elkaar krijgen ze betekenis. Context in tijd en plaats zorgt voor samenhang: verleden, heden en toekomst. We spelen ook een rol in de verhalen van anderen. Wanneer anderen je lui noemen is het lastig om opeens de rol van actieve, gemotiveerde leerling te spelen.
We zijn in staat ons bewust ergens op te richten en kunnen zo tegengestelde posities onderscheiden en innemen. Zo ontstaat speelruimte waar je op twee manieren gebruik van kunt maken. Je kunt het verleden op een andere manier gaan bekijken. Je ziet verbanden en de kwartjes die vallen: Daarom deed ik dat en denk ik dit over mezelf! Daarnaast heb je de mogelijkheid om je visie vorm te geven. Vanuit je inzicht en inspiratie kun je betekenis geven aan de toekomst.
Jezelf vanuit het contextualisme beschouwen:
Ik dacht altijd dat ik achter de feiten aanliep omdat ik drop-out was, maar dat heeft me juist een enorme positieve drive gegeven om te gaan studeren en daar ben ik nooit meer mee opgehouden. Het is voor mij bijna een eerste levensbehoefte geworden. In beweging voel ik me heerlijk!
Door steeds weer nieuwe dingen aan te pakken in mijn leven heb ik ontdekt dat ik veel meer in huis heb dan ik dacht en dat heeft me meer zelfvertrouwen gegeven.
Als kind dacht ik dat ik het allemaal wel wist. Op die manier liep ik vast, maar dacht dat ik het daarmee moest doen. Nu weet ik dat er niet één wijsheid is, maar dat ik er op verschillende manieren naar kan kijken. Dat biedt perspectief.
Alle vier basismetaforen bieden aanknopingspunten voor meer zelfkennis. De narratieve benadering biedt de meeste mogelijkheden. Voordelen zijn dat de eigen verantwoordelijkheid en de ontwikkelingsmogelijkheden worden benadrukt. De realiteit, gevoelens en interpretaties krijgen ruimte in het verhaal.
Het formisme, mechanicisme en organicisme dragen een gevaar in zich de werkelijkheid of de verschijnselen ‘op te sluiten’ en daardoor te fixeren. Het formisme in de vorm van stereotypering of statische beeldvorming, het mechanicisme door determinisme of fatalisme en het organicisme door groei- en ontwikkelprocessen te standaardiseren en geen ruimte te maken voor de afwijkingen. Het contextualisme benadrukt perspectief, verandering en vernieuwing; het impliceert onvoorspelbaarheid en openheid. Het geeft ruimte!
Het tweede deel gaat nog dieper in op de voordelen van zelfkennis
Bronnen:
Self-Narratives, the construction of meaning in psychotherapy (1995) door H. Hermans en E. Hermans-Jansen
Hoe een mens zichzelf kan leren kennen (feb 2005) van Tom Luken
Zelfkennis in de loopbaanontwikkeling H. van Huijgevoort, D. Admiraal
Vele wegen leiden naar Rome (2011) Jouke Vos
Persoonlijk leiderschap
Persoonlijk leiderschap gaat over jezelf aansturen en doelen realiseren door je eigen kwaliteiten en talenten volledig te gebruiken. Ontwikkel jezelf door je drijfveren, sterke punten en valkuilen te ontdekken. Betrek daarbij het perspectief van de ander. Maak bewuste keuzes en geef richting aan je eigen carrière en leven.
Online programma's
Download de 'Spaces' app van Wix en meld je aan bij “Talenteer Jezelf”. Zo blijf je op de hoogte en heb je makkelijk toegang tot de online programma's. Je kunt de online challenges ook op de website vinden.