Ken je ze? De leerling die wel wil, maar toch geen inzet toont. De leerling die zegt dat hij het doet en het helemaal met je eens is, maar zijn afspraken niet nakomt? De onderpresteerder die een opleving lijkt te hebben, waarbij de knop lijkt om te gaan en dan zijn succes gaat saboteren.
“Ik ben gewoon lui, zo ben ik nu eenmaal.”
Maar lui zijn is geen persoonlijke eigenschap. Dus wat zit hier eigenlijk achter?
Geen motivatie? Deze leerlingen hebben vaak geen beeld van hun toekomst. Ze weten niet meer wat ze nu eigenlijk willen. Depressie kan een rol spelen. Hoe kun je, je inzetten als je geen doelen hebt?
Faalangst? Als ik niets doe dan kan ik ook niets fout doen. Vanuit perfectionisme lang op je tenen lopen kan ook een burn-out tot gevolg hebben.
Logische verklaringen voor het passieve gedrag, maar een andere mogelijkheid wordt meestal over het hoofd gezien. Vaak is er juist sprake van succesangst bij deze jongeren. Dat is toch gewoon faalangst zal je misschien zeggen. Ze zijn nauw aan elkaar verwant, maar er zijn toch verschillen.
Angst om anderen te verliezen
Er zijn hoogbegaafden die juist heel erg perfectionistisch zijn en het risico lopen om faalangst te ontwikkelen. Goede cijfers en hoge prestaties geven deze jongeren hun zelfvertrouwen. Ze hebben het idee dat ze alleen op deze manier de moeite waard zijn en vrienden krijgen.
De jongeren met succesangst hebben zich op een andere manier aangepast. Ze presteren onder hun mogelijkheden. Ze willen erbij horen en niet boven het maaiveld uitsteken. Succes betekent een risico dat anderen jou niet meer aardig vinden.
Het kan ook zijn dat ze bang zijn om weer teleurgesteld te worden. Ik krijg toch niet wat ik nodig heb! Ze willen het gevoel van afwijzing en teleurstelling voorkomen. Een andere groep heeft nu juist eens extra aandacht en hulp en wil voorkomen dat die weer verdwijnt op het moment dat ze goed gaan presteren.
Angst voor de verwachtingen
Deze jongeren weten vaak niet meer wat het is om je in te zetten. Ze hebben in het verleden wel geprobeerd om iets voor elkaar te krijgen, maar dat werd niet gezien of gewaardeerd. Misschien hebben ze met hun boosheid en frustratie laten merken dat er iets niet goed ging? Dat ze meer nodig hadden? In ieder geval hebben ze het al lang opgegeven. Het is nu makkelijker om jezelf lui te noemen.
Als ik succes heb dan verwachten ze daarna dat ik nog meer laat zien, maar ik weet helemaal niet of ik dat wel kan waarmaken: ze twijfelen aan eigen kwaliteiten. Geen succes is veiliger en zo blijven ze buiten schot.
Het gaat dus vooral om wat als het WEL lukt?! Een onzekere toekomst, iets waar je geen grip op hebt. Succes kun je ook weer kwijtraken. Succesangst hangt erg samen met vertrouwen, in jezelf en in de wereld.
Succesangst is vooral angst voor het onbekende.
Het nadeel is dat je natuurlijk zelf goed weet dat je aan het onderpresteren , ontwijken of saboteren bent. Je loopt het risico dat anderen toch op je gaan mopperen en zich irriteren aan je gedrag. Belangrijker nog is dat je op deze manier jezelf niet bent. Dat voelt niet fijn en je voelt je niet gelukkig. Je krijgt ook op deze manier niet wat je nodig hebt en wel zou willen.
Kortom, je zit niet lekker in je vel!
Inzicht is de eerste stap!
Een andere vorm van succesangst is het Imposter Syndroom, je leest er meer over in de blogs over #Perfectionisme
Interesse in het onderwerp? Volg dan de blogs in de reeks #motivatie
Je kunt het complete Motivatieonderzoek lezen in het ledengedeelte in de map motivatie.
Online programma's
Download de 'Spaces' app van Wix en meld je aan bij “Talenteer Jezelf”. Zo blijf je op de hoogte en heb je makkelijk toegang tot de online programma's. Je kunt de online challenges ook op de website vinden.